EN
FR
BỆNH NÁM BẸ DO NHỆN GIÉ
BỆNH NÁM BẸ DO NHỆN GIÉ
Bệnh nám bẹ hay còn gọi là bệnh cạo gió xuất hiện và gây hại cho lúa ở một số tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long từ năm 200o đến nay. Bệnh lan rộng ra và gây hại cho tất cả ruộng lúa ở các tỉnh miền Tây cũng như miền Đông Nam Bộ.
1. Cách nhận diện bệnh nám bẹ
- Triệu chứng điển hình của bệnh xuất hiện trên bẹ lá lúa lúc lúa đang đẻ nhánh. Lúc đầu là vết màu tím chạy dọc theo bẹ lá. Vết màu tím rất giống với vết cạo gió của người nên được bà con nông dân gọi là "bệnh cạo gió" (hình 1.1). Bệnh lan dần ra và bao phủ một phần hoặc toàn cả bẹ lá, tạo thành vết nám màu tím quanh bẹ lá, từ triệu chứng trên bệnh còn được gọi là bệnh nám bẹ. Vết cạo gió là do con nhện gié chích hút và đào hang ở mặt trong của bẹ lá. Màu tím của vết bệnh có thể là do phản ứng của vết thương với chất do nhện tiết ra, cũng có thể là do các loại nấm hoại sinh và ký sinh bội nhiễm ở vết thương.
- Giai đoạn lúa trỗ, do mật số bệnh trong bẹ lúa tăng cao, nhện bò lên và gây hại trên gié và bông lúa. Nếu nhẹ, nhánh gié lúa bị quăn queo (hình 1.2) và một số bông lúa bị lép hoặc lững (hình 1.3). Trên gié lúa bị nhện gié gây hại khá nặng sẽ có nhiều hạt lúa vừa lép vừa bị lem ngoài vỏ trấu, hoặc hạt lúa vào chắc được nhưng vỏ trấu bị lem có màu đen nhợt nhạt (hình 1.4).
- Nếu bệnh nặng hơn, gié lúa bị teo lại, khi trổ ra chỉ là một sợi chỉ quăn queo, không có hạt hoặc có những hạt bị thoái hóa nhỏ, trắng.
2. Tác nhân gây bệnh
- Bệnh nám bẹ do nhện gié gây ra. Tên khoa học của nhện là Steneostarsonemus spinki. Nhện gié rất nhỏ, kích thước trong khoảng 0,2mm đến 1 mm, màu trắng trong nên rất khó quan sát với mắt thường. Nhện dùng kim chích ở đầu đào một lỗ tròn ở ngoài bẹ lúa để chui vào trong bẹ (hình 2.1). Nhện đẻ trứng, trứng nở ra gié con (hình 2.2). Nhện gié con lớn dần để thành gié trưởng thành. Con đực ngắn hơn con cái và hai chân sau biến thành hai càng to (hình 2.3). Con cái dài hơn, bụng to và thon dài. Nhện có thể bắt cặp để đẻ trứng, cho ra con cái lẫn con đực. Nhện cũng có thể trinh sản, tức không cần con đực vẫn đẻ trứng, tuy nhiên trứng chỉ nở ra con đực. Mỗi lần đẻ, nhện cái đẻ ra trong khoảng 50 trứng.
3. Ảnh hưởng của điều kiện ngoại cảnh
- Nhện gié chịu ảnh hưởng của nhiệt độ không khí khá quang trọng. Ở nhiệt độ mát, nhện gié kéo dài vòng đời ra và ngược lại khi gặp lúc nhiệt độ cao, nhện gié rút ngắn vòng đời lại.
- Vụ hè thu ở Nam Bộ, nhiệt độ thường rất cao, nhện gié có vòng đời rất ngắn, do đó nhện nhân mật số rất nhanh trong vụ lúa. Đến lúc lúa vào giai đoạn đòng trổ, mật số nhện trong chồi lúa rất cao nên gây thiệt hại nghiêm trọng cho vụ lúa hè thu.
4. Ký chủ phụ
- Nhện gié không ký sinh trên các loại cỏ ven hoặc trong ruộng. Nhện gié chỉ sống trên lúa rày và lúa chét giữa hai mùa vụ
5. Sự lây lan của nhện gié
- Nhện gié không lây lan qua hạt lúa giống. Sau vụ lúa, nhện gié sống trong lua chét trong ruộng hoặc trong lúa rày dọc theo bờ ruộng. Sang vụ lúa sau, nhện gié trên bờ ruộng sẽ bò xuống lúa non ven theo bờ để tấn công.
6. Đối phó với bệnh
a) Ngừa bệnh
- Sau vụ đông xuân có nhện gié gây hại, dù nhẹ cũng nên đốt hết rơm và gốc rạ để giảm bớt mật số nhện gié lưu tồn lại cho vụ sau.
- Làm sạch cỏ và lúa rày ven và trên bờ ruộng trước khi gieo sạ vụ lúa sau.
- Sau hai vụ hè thu và vụ ba, do trời mưa không đốt rơm được, sau khi thu hoạch vừa xong nên phun thuốc Trico của Cty Agri Bảo Mộc, sau phun bốn ngày rồi xới vùi rơm rạ vào sâu trong đất, cho đất ngập nước. Đồng thời phun thuốc cỏ cháy hay cỏ lưu dẫn để diệt gốc rạ và lúa chét.
- Không gieo sạ giống lúa nhiễm nhện gié nặng của các vụ trước.
b) Biện pháp phòng trị nhện gié
- Trong vụ lúa cần theo dõi ruộng, quan sát kỹ để phát hiện ra triệu chứng cạo gió ở bẹ lúa sớm để trị. Các mốc thời gian cần quan tâm và quan sát là 30, 40 và 50 ngày sau sạ. Khi phát hiện ra có vết cạo gió, nên quan sát thêm xem vết cạo gió chỉ có dọc theo bờ ruộng hay phân bố sâu vào ruộng.
- Nếu có thể, trước khi phun thuốc, nên bơm nước vào ruộng, để đuổi nhện gié lên cao, khi phun thuốc, thuốc dễ đến nơi có nhện gié mới diệt tốt nhện gié. Cần phun thuốc thấp xuống để thuốc đến được bẹ lá lúa bên trên mặt nước.
- Nếu phát hiện ra bệnh và vết nám bẹ, cần phải phun thuốc 2 lần cách nhau 10 ngày và phải phun đều ruộng
- Nên dùng các loại thuốc đặc trị nhện như: Hổ xám, Hero diệt nhện của Cty Agri Bảo Mộc
BÀI VIẾT: Phòng kỹ thuật Cty Agri Bảo Mộc
